30.10.16

Crith talún!

Rugadh Naomh Benedict i Norcia na hIodáile sa bhliain 480. Thárla crith talún láidir sa bhaile sin ar maidin agys leagadh an chuid foirgintí sa cheantair.
Mar a bhí

Ina measc tá Baisleac N. Benedict agus is beag ná gur leagadh go talamh é (Iodáilis). Is cuid de mainistir é ach tuairascaíodh nár gortaíodh éinne de na manaigh ann.
Mar atá anois

Ar ndóigh tá níos mó cáil ar a mhainistir ar bharr cnoic Monte Cassino a leagadh i rith an dara cogadg domhanda ag na Meiriceánaigh. Deirtear go ndúirt Uachtarán Mheiriceá ag an am nuiar a dúradh leis faoin damáiste go léir.  "Ná bíodh imní oraibh, tá bricí againn is féidir linn é a aththógáil!"


21.10.16

Astons Stenar! Neart clocha!

Is íontach an rud a bheith i do dhaideó!

Tá beirt againne anois tá cead again iad a mhilleadh le rud éigin deas. Is féidor sin a dheéanamh agus trioblóid a sholáthar dá dtuismitheoirí. Is dócha gur cineál díoltas uainn ar an dtrioblóid a thug siad siúd dúinne agis iad óg! Níl mé ach ag magadh!

Bíonn féile ar siúl i nGaillimh gach bhliain do na páistí - Babaró (Béarla) agus chineamar ar iad a thógaint chuig chean  de na himeachtaí. Bíonn an éileamh ortha agus bhí sé deacair aon rud a chuir in áirithe cé gur níos mó ná mí roimhe a bhíomar á gcuardú. Sa deireadh cheannaigh muid ticéidí d'Amharclann Mhick Lally - nó An Druid (Bearla). Bhí dráma le bheith ann "Clocha Aston" ag complacht ón tSualainn - Teater Pero (Sualainnis).

Bhailíomar an beirt ar an lá agus ar ndóigh bhí orainn cuairtv a thabhairt ar McDonald's ar dtús agus bhí fhios acu cad a bhí uatha, bhí i bhfad níos mó trioblóide ar an sean bheirt a rogha féin a dhéanamh.

Nuair a shriochamar an amharclann bhí na sluaite ann. Is beag páiste a bhí níos sine na b'fhéidir ocht bliana d'aois agus iad go léir ag déanamh an méid sin torann le muid a bhodhrú! Ansin ligeadh isteach san halla muid agus bhí na haisteoirí an ar an stáitse ann. Nuair a bhí gach duine ina áit thosaigh an dráma féin.

Scéal a bhí ann faoi clann, athair, máthair agus a ngadhair Aston. Daoine fásta iad uilig agus ghlac fear amháin páirt an Aston. Bhí se amuigh ag siopadóireacht lá lena mháthair nuair a chonaic sé cloch agus bhí sé trua do mar bhí sé ina aonar ansin. Mar sin thóg sé abhaile é agus thosaigh sé ag bailiú clocha ó shin mar bhíodar garbh nó fuair, nó brónach nó ... - go dtí go raibh an teach lán de clocha.

Bhí sé go maith bheith ag breathnú ar na daoine óga, a bhí ciúin agus a n-aird ar a bhí ag tárliúnt ar an stáitse. Lean an taispeántas ar feadh uair a chloig nó mar sin agus ní h-amháin gur bhain na páistí taitneamh as ach bhain na daoine fásta as leis. Nuair a bhí sé thart tháinig na h-aisteoirí i measc an tslua ag caint leo go mór leis na leanaí.

An maidin dár gcionn fuaireamar teachtaireacht óna máthar. "D'inis an duine is óige den mbeirt scéan iomlán an dráma dúinn - ar a sé a cloig ar maidin!"

Nach íontach an rud a bheith i do dhaideó?

• Mas maith leat breathnú ar fhís gearr den dráma - Sualainnis le fotheidil i mBearla - a fheiscint anseo!

4.10.16

An tearmann Tearmann?

Níor cheannaigh  mé an leabhair seo ach bhuaigh mé i gcomórtas ar líne ag an bhfoilsitheor é sular ar foilsíodh é. (Gura maith agat 'Mharcais!)

Léirmheas eile
Scóip litríocht na Gaeilge á síneadh ag ‘Tearmann’ Hijmans 
(Eoin P. Ó Murchú - Tuairisc.ie)
(Smaointe Fánacah Aonghusa)
Níl ach labhair amháin eile le Alex Hijmans léite agam. "Aiséirí!" Ar bhealach ní fhéadfadh an leabhair a bheith níos difriúla ach ag an am ceanna tá sé cosúil leis. Is faoi duine as baile in áit nua agus mar a thárla ann dó nó di atá san dá leabhair!

Ar ámhairí an tsaol thosaigh mé á léamh nuiar a bhí rabhadh faoi smugairle róin, longa cogaidh Portaingéalach, ar tránna ar iarthair na hÉireann agus go rabhadar thár a bheit dainséarach. Tá cuntas thar a bheith go maith ar dlúth-theagmháil idir an Éireannach agus na créatúr nimhneach san a bheadh deachair a sharú. Bhí a léiththeoir sáite ann leis sa bhfarraige agus ansin ina intinn agus a shamhlaíocht rámhailleach. Ní haon íonadh mar dúirt an údar ar twitter le déanaí "Bhí mise tinn ar feadh trí lá mé féin nuair a chuir ceann acu ga ionam agus mé ag snámh."

Ach an scéal!

Tá sé faoi fhear óg as Éirinn i mBraisil. Eoin an tainm atá air. Rinne sé céim is cosúil i gcúrsaí cearta daonna sa bhaile agus tháinig amach go dtí an tír seo le staidéar a dhéanamh ar chursaí inti. Tá spéis aige i gcearta na bundúchasaigh agus an coimhlint idir iad féin agus na hEorpaigh a thainig chuig a dtír breis is 500 bliain ó shin agus a thóg a gcuid tailte agus a bhris a spiorad nach mór. Ar ndóigh tá cosúileachtaí leis an rud a thárla anseo in Éireann (agus atá fós ag tarlú?).

Tá alt amháin ann a chuaig go mór i bhfeidhm orm ar an ábhar seo. An fadhb atá sa tír sin na go bhfuil na daoine geala ag iarraidh an dufar a gearradh siar ionas go mbeadh talamh glan ann le barra brabúsach a fhás ann nó beithigh. Bhí taithí ag na bundúchasaigh conas saol ceart a bheith acu sa dufar ach nuair a tháining a dream eile scriosadar a shaol agus chailleadar na sean bheallaigh marachtála. Ansin nuair a thosaigh an Rialtas i  mBrasilia ag iarraidh tailte dá gcuid féin acu thosnaigh siad féin ag gearradh na crainnte mar a bhí deanta ag na hEorpaigh. Thig an lead as Éirinn cé chomh dona is a bhí an cleachtadh sin ach ní fhaca a cháirde nua cad a bhí ag cur isteach air.

"Rith fregra na ceiste leis ansin. Siondróm de chuid an iarchoilíneachas a bhí anse gan amhras: oiread ama caite ag an treabh faoi chuing na n-úinéirí talún deoranta nach bhféadfaidís ach aithris a dheanamh orthu sin agus creach a dhéanamh ar an bhforaois. Bhí athgabháil le déanamh fós ar aigne na treibhe, ba léir. Bhí tasc ansin do dhuine éigin."

Ní fhéadfadh Misneach in Éirinn é a rá níos éifeachtaí!

Leanann an scéal ar aghaidh agus i gcónaí tá spéis ag an léitheoir ar cad tá le tárlúint. Tá an coimhlint idir an treabh agus na húinéirí talún ag dul níos measa. Cé gur thug an Rilatas a gcuid talamh don treabh ní raibh na húinéirí sasta ligint dóibh agus ar ndóigh ní raibh a Rialtas sásta nó i ndán mórán a dhéanamh faoi.

Deintear scrudú ar an cuimhlint sin agus ar a éifeacht ar an Éireannach óg agus diaidh ar ndiaidh mealltar isteach sa cogadh seo go mbíonn ar roghanna uafásacha a dhéanamh.

Is fiú an leabhar seo a leamh chun tuiscint níos fearr a bheith ar fhadhb an choilíneachais ní hamháin sa Bhraisil ach in áiteann i bhfad níos cóngaraí dúinn. Ach is fiú é a léamh mar is sceal suimiúil atá ann.  Mar a dúirt léiritheoir ar chlúdach an leabhair, 'Slogtar an léitheoir isteach sa scéal go dtí an nóiméad deireanach nuair a bhristear alltacht an deiridh orainn...'

Léigh é!

3.10.16

Tá na soilse ag scaladh go lonnrach...arís!

Theip ar an aibhléise sa teach ar an Domhnach.

Núair a thárlaíonn rud mar sin bíonn mise ag guibhe gur fadhb sa cheantair atá ann agus ní fadhb istigh sa teach atá ann. Más fadhb sa teach atá ann ní mór dul á lorg agus de gnáth tárlaíonn rud mar sin san oíche agus ní féidir an fiúschlár - atá i gcónaí i gcúinne dorcha ar chúl cófra éigin (atá lá de stuif nach féidir fáil réidh leis ar eagla na heagla). Agus bíonn muid ag utamáil timpeal ag lorg coinneal nó tóirse.

"Cár fhág tusa an tóirse?"
"Ní raibh sé agam-sa, tusa an duine deireannach..."
"Bhí coinnle anse áit éigin..."
"Ní lasáin againn...!"

Bhí an fón phócha ag obair áfach agus chuir mé teachtaireach ann chuig @ESBNetworks. Thánadar ar ais i gcionn cúpla neomad ag rá go raibh fadhb sa cheantair agus go dtógadh sé b'fhéidir dhá nó trí uair a chloig len é a dheisiú.

Ar ámhairí an tsaoil níor thóg sé ach timpeall uair go leith agus bhíomar tár n-ais faoi sholas aríst.

Buíochas mór do oibrí agus córas an Bhoird.


1.10.16

An sealgaire go luath!


D'éirigh mé go moc ar maidin agus bhí sé fós dorcha. Amuigh bhí an spéir glan lán réaltach. Ó dheas bhí an  réaltbhuíon mór an sealgaire Óiríon le feiscint go soiléir ann.

Bhi cion faoi leith agam ar Óiríon, nó Orion na Gréigise agus an Bhéarla, ó bhí mé óg.  Tá a ainm an chosúil leis an sloinne s'againne agus mar bhuachail óg tá rudaí mar sin an tabhachtach. Glach mé cineál seilbh ar Óiríon bocht.

Tá buntáiste leis chomh maith ós rud é go bhfuil sé chomh éasca é a aimsiú sa spéir, go mór mór i ndorachadas na hoíche sa bhfomhair agus sa Gheimhreadh, go mór mór ar oícheanta fuair gan scamall sa spéir.
Brú ar an bpic len é a fheiscint níos fearr

Sa Bhéarla tá aimneacha ar chodanna den réaltbhuíon áirithe seo. Ina lár tá "Crios Orion" mar shampla agus ar a thaobh ta claíomh a iompar aige. Ach sa Gaeilge tá ainmneacha eile, ceann acu nach nglachtar i bpárlúis lucht na galántachta! Thug na Gael "Buaile an Bhodaigh" ar "Crios Orion" na Sasanach. Ní claoimh atá aige dár linne ach "Slat an Rí!"

Réaltnéal Óiríon
Tá dhá cheann de na réaltanna í láidre sa spéir ann leis.  Betelgeuse (Alpha Orionis) ar a bharr ar chlé agus Rigel (Beta Orionis). Sé Betelgeuse an naoiú réalt is gile sa spéir agus dath dearg air. Ach tá Rige níos gile mar an seachtú réalt is gile sa spéir. Tá dath gorm air. Uaireanta áfach bíonn Betelgeuse, a athríonn ó am go chéile, níos gile ná Rigel.

Má fhéacann tú go cúramach faoin trí réalt a deineann Buaile an Bhodaigh (nó an Crios) tá ceann de na rudaí is suimiúla sa spéir - réaltnéal Óiríon. Sé ceann de na rudaí sa spéir atá staidear deanta air ag na réalteolaí agus tá an-chuid eolais faighte amach ar chonas a deintear réaltaí agus córas plainéidí.

Nach aistean na rudaí a thagann chun cuimhne ag éirí dom ar maidin?

Seans go mbeadh spéis sna haltanna seo chomh maith agat!
Trasdul Véinéis 2012 (6/6/2012)
Mars Álainn (7/1/2016)